انواع بازارهای بورس در ایران چه نام دارند؟
تا به امروز، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت میکنند:
- الف: بورس اوراق بهادار تهران: که در آن سهام شرکت ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت خرید و فروش میشود.
- ب: فرابورس ایران: که در آن هم سهام شرکتهایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بـورس اوراق بهادار تهران نمیشوند مورد معامله قرار می گیرد.
- ج: بورس کالای ایران: که در آن انواع کالاها مانند محصولات پتروشیمی، فلزات، محصولات کشاورزی و … خرید و فروش میشود.
- د: بورس انرژی: که در آن حامل های انرژی از جمله برق، زغال سنگ و کک خرید و فروش میشود.
بورس اوراق بهادار تهران
در بازار بورس اوراق بهادار سهام شرکتها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید وفروش میشوند و بیشتر سرمایهگذاران بازار بورس، در این بخش از بورس فعال هستند.
در حال حاضر معاملههای بازار بورس از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ روزهای شنبه تا چهارشنبه هر هفته و با دامنه نوسان ۵% انجام میشوند و از ساعت ۸:۴۵ تا ۹ پیش گشایش بازار بوده و ثبت سفارش انجام میشود. البته بورس در روزهای تعطیل رسمی، تعطیل است.
بازار بورس اوراق بهادار تهران خود به دو بازار اول و دوم تقسیم میشود، تفاوت این دو بازار در قوانین آنها است. بطوریکه یک شرکت برای ثبت در تابلوی بازار اول باید قوانین سختگیرانهتری را نسبت به بازار دوم پشت سر بگذارد.
فرابورس
سهام شرکتهایی که نتوانستهاند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرابورس معامله میشوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس سادهتر از بورس است.
در کشورهای دیگر بازار فرابورس برای خرید و فروش سهام شرکتهایی است که شفافیت کافی ندارند یا سودآوری آنها به مراتب کمتر از بازار بورس است.
در ایران، فرابورس از پاییز سال ۱۳۸۸ وارد میدان شد. مهمترین وظیفه فرابورس، سازماندهی شرکتهایی است که میخواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.
فرابورس خود به بازارهای اول، دوم، سوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) دستهبندی میشود و شرکتها بر اساس ریسک سرمایهگذاری، شفافیت صورتهای مالی، میزان بدهی و … در این دستهها قرار میگیرند.
- بازار الف یا بازار اول که بیشتر سهمها در آن جای دارند، دامنه نوسان ۵%است.
- بازار دوم صرفا شامل سهام شرکتهای سهامی عام است. سهام شرکتهای زیانده، تازهتأسیس و شرکتهایی که با تزریق سرمایه بیشتر، قصد تبدیل از سهامی خاص به عام را دارند در این بازار پذیرفته میشوند.
- بازار پایه که خود به سه دسته زرد، نارنجی و قرمز تقسیم میشود. بازار زرد دامنه نوسان معاملات مثبت و منفی ۳ درصد دارد و در تابلوی نارنجی، دامنه نوسان انجام معاملات مثبت و منفی ۲ درصد و در تابلوی قرمز، مثبت و منفی ۱ درصد است.
بورس کالا
همان طور که از نام بورس کالا پیداست، شما میتوانید در این بازار سهام کالاهای مختلف را بخرید. در واقع بورس کالا، بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضهکنندگان، کالای خود را عرضه میکنند و کالای مربوطه پس از بررسیهای کارشناسی و قیمتگذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه میشود.
در این بازار معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج، زعفران و… داد و ستد میشوند. یکی از مزایای بورس کالا، وجود نهادهای نظارتی و تنظیمکننده بازار است که به این ترتیب تمامی تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و تاجرین کالا، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار میشوند.
انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارتاند از:
قرارداد نقدی، قرارداد سلف، قرارداد نسیه، قرارداد آتی، قرارداد سلف استاندارد، قراردادهای اختیار معامله، صندوقهای سرمایهگذاری مبتنی بر طلا و گواهی سپرده کالایی.
بورس انرژی
بورس انرژی به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حاملهای انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. منظور از حاملهای انرژی نفت، گاز، برق و سایر حاملهای انرژی است.
بورس انرژی ایران در اسفند ماه سال ۹۱ و با هدف ایجاد بازاری شفاف، کارآمد، با نقد شوندگی و رقابت پذیری بالا، کشف قیمت منصفانه و انحصار زدایی در بازار معاملات بخش انرژی تشکیل شد.
بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس کشور برای عرضه محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ، حق آلودگی و سایر حاملهای انرژی شکل گرفت.
